ಸವದತ್ತಿ ರೇಣುಕಾ ಯಲ್ಲಮ್ಮ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಬೆಳಗಾವಿ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಜಿಲ್ಲಾ ಕೇಂದ್ರದಿಂದ 70 ಕಿಮೀ ಮತ್ತು ಧಾರವಾಡದಿಂದ 38 ಕಿಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಶಾಲಿ ದೇವಿಯ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಯಲ್ಲಮ್ಮ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ರೇಣುಕಾ ದೇವಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಅದ್ಭುತ ಮತ್ತು ಪುರಾತನ ದೇವಾಲಯವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನಪ್ರಿಯಗೊಂಡಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಸವದತ್ತಿ ಪಟ್ಟಣದಿಂದ ಸುಮಾರು 5 ಕಿಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಯಲ್ಲಮ್ಮ ಗುಡ್ಡದಲ್ಲಿದೆ.
ಯಲ್ಲಮ್ಮ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಸೌದತ್ತಿ ಬಳಿಯಿರುವ ಯಲ್ಲಮ್ಮ ಗುಡ್ಡದಲ್ಲಿ ನೆಲೆನಿಂತಿರುವ ದೇವಿ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದೆ. ಸವದತ್ತಿಯು ಪ್ರಾಚೀನ ಪಟ್ಟಣವಾಗಿದ್ದು, ಇದು ರಟ್ಟ ರಾಜವಂಶದ ಮೊದಲ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿತ್ತು ಎನ್ನುವ ಉಲ್ಲೇಖವೂ ಇದರ ಕುರಿತಿದೆ.
ಇದು ಜಮದಗ್ನಿಯ ಹೆಂಡತಿ ಮತ್ತು ಪರಶುರಾಮನ ತಾಯಿಯಾದ ರೇಣುಕಾಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿರುವ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದ್ದು, ಅವರ ಕಥೆಯನ್ನು ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಆಕೆಯನ್ನು ರೇಣುಕಾ ದೇವಿ ಅಥವಾ ಯಲ್ಲಮ್ಮ ದೇವಿ ಎನ್ನುವ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ರೇಣುಕಾ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಸವದತ್ತಿಯ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಯಾತ್ರಾ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇದು ಬೆಳಗಾವಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಪಟ್ಟಣಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದ್ದು, ಲಕ್ಷಾಂತರ ಭಕ್ತರು ಈ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ತಾಯಿಯ ದರ್ಶನಕ್ಕೆಂದು ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ವರ್ಷದ ಯಾವುದೇ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಈ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ನೀವು ಭೇಟಿ ನೀಡಿದರೂ ಭಕ್ತರ ದಂಡನ್ನು ನೋಡಬಹುದು.
ಇಲ್ಲಿನ ಸೌದತ್ತಿ ಯಲ್ಲಮ್ಮ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಚಾಲುಕ್ಯ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ಶೈಲಿಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ತನ್ನ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ಗಣೇಶ, ಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನ, ಪರಶುರಾಮ, ಏಕನಾಥ, ಸಿದ್ದೇಶ್ವರನಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾದ ಬಹು ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.
ಬನದ ಹುಣ್ಣಿಮೆ ಮತ್ತು ಭಾರತಿ ಹುಣ್ಣಿಮೆ ಎಂಬ ಎರಡು ಮಂಗಳಕರ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಹತ್ತು ಲಕ್ಷಕ್ಕೂ ದಾಟಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಕ್ತರು ಇಲ್ಲಿ ಸೇರುತ್ತಾರೆ. ಈ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ದೇವಾಲಯದ ರಥಯಾತ್ರೆಯನ್ನು ಕೂಡ ಕೈಗೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಯಲ್ಲಮ್ಮ ಎಂದಾಕ್ಷಣ ಎಲ್ಲರ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲೂ ಅಲ್ಲಿನ ಜಾತ್ರೆಯೇ ನೆನಪಾಗುತ್ತದೆ. ಯಾಕೆಂದರೆ ಸವದತ್ತಿ ಜಾತ್ರೆಯು ಹೆಚ್ಚು ಜನ ಸೇರುವ ಜಾತ್ರೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಯಲ್ಲಮ್ಮ ಜಾತ್ರೆಯು ಶಕ್ತಿಯ ರೂಪದಲ್ಲಿರುವ ಸ್ತ್ರೀ ಶಕ್ತಿಯ ಆಚರಣೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಮಹತ್ವವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಈ ಜಾತ್ರೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ದೇವಾಲಯದ ಗರ್ಭಗುಡಿಯಲ್ಲಿರುವ ಯಲ್ಲಮ್ಮ ದೇವಿಯ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಮೆರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅವಳನ್ನು ಶಕ್ತಿ ದೇವತೆ ಎಂದು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ನವಿಲತೀರ್ಥ ಅಣೆಕಟ್ಟಿನಿಂದ ರೂಪುಗೊಂಡ ರೇಣುಕಾಸಾಗರವು ಸವದತ್ತಿಯ ತಗ್ಗು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲೂ ಹರಿಯುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಜೋಗುಳಭಾವಿ ಎಂಬ ಇನ್ನೊಂದು ಪವಿತ್ರ ತಾಣವಿದೆ. ಈ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿಯೂ ಒಂದು ದೇವಾಲಯವಿದ್ದು, ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳು ಯಲ್ಲಮ್ಮ ಬೆಟ್ಟಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಮೊದಲು ಇಲ್ಲಿ ಪವಿತ್ರ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿ ನಂತರ ಯಲ್ಲಮ್ಮ ತಾಯಿಯ ದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ.
ಇತಿಹಾಸ :: ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು 1514 ರಲ್ಲಿ ರಾಯಬಾಗದ ಬೊಮ್ಮಪ್ಪ ನಾಯಕ ನಿರ್ಮಿಸಿದನು. ದೇವಾಲಯದ ಸುತ್ತಲೂ ಕಂಡುಬರುವ ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಪುರಾವೆಗಳ ಪ್ರಕಾರ 8ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದಿಂದ 11ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯಭಾಗದವರೆಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಚಾಲುಕ್ಯರ ಅವಧಿಯ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ದೇವಾಲಯವು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿತ್ತು. ಇಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಮೆಗಾಲಿಥಿಕ್ ಗೋರಿಗಳು ಬಹಳ ಹಿಂದಿನ ಅವಧಿಗೆ ಸೇರಿದವು. ಬೆಟ್ಟದ ಮೇಲೆ ಮೆಗಾಲಿಥಿಕ್ ಬ್ಲ್ಯಾಕ್‌ವೇರ್ ಮತ್ತು ರೆಡ್‌ವೇರ್‌ಗಳ ಜೊತೆಗೆ ೩ ನೇ ಶತಮಾನ ಬಿ.ಸಿ.ಇ ನಿಂದ ೩ ನೇ ಶತಮಾನದ ಸಿ.ಇ ವರೆಗಿನ ಆರಂಭಿಕ ಐತಿಹಾಸಿಕ ರೆಡ್‌ವೇರ್‌ಗಳ ಮಡಕೆಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಬನವಾಸಿಯ ಕದಂಬರಿಂದ ಈ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ನಂತರ ಚಾಲುಕ್ಯರ ಕಾಲದಲ್ಲಿಯೂ ಯಲ್ಲಮ್ಮ ಫಲವಂತಿಕೆಯ ಆರಾಧನೆಯು ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.
ಮತ್ತೊಂದು ಪೂಜಾ ಸ್ಥಳವೆಂದರೆ ಪವಿತ್ರವಾದ “ಯೋಗರಬಾವಿ ಸತ್ಯಬಮ್ಮ ಕುಂಡ” ಅಥವಾ ಬೆಟ್ಟದ ಕೆಳಗಿನ ತುದಿಯಲ್ಲಿರುವ ಟ್ಯಾಂಕ್, ಅಲ್ಲಿ ಭಕ್ತರು ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿ ಹೊಸ ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿ ಪೂಜೆಗಾಗಿ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ತೆರಳುತ್ತಾರೆ. ಇಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುವ ಒಂದು ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು “ನಿಮ್ಮನ” ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಅವರ ಬಾಯಲ್ಲಿ ಬೇವಿನ ಎಲೆಗಳೊಂದಿಗೆ “ಸತ್ಯಮ್ಮ ದೇವಸ್ಥಾನ”ದ ಪ್ರದಕ್ಷಿಣೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ದೇವಾಲಯದ ದೇವತೆಯನ್ನು ಜಗದಂಬಾ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರರ್ಥ “ವಿಶ್ವದ ತಾಯಿ” ಮತ್ತು ಕಾಳಿಯ ರೂಪವೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.
ಈ ದೇವಾಲಯವು 1975 ರಿಂದ ಕರ್ನಾಟಕ ಸರ್ಕಾರದ ನಿರ್ವಹಣೆಯಲ್ಲಿದೆ. ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಧರ್ಮಶಾಲೆಗಳು (ಉಚಿತ ಅತಿಥಿ ಗೃಹಗಳು) ಆರೋಗ್ಯ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಮೂಲ ಸೌಕರ್ಯಗಳಂತಹ ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನು ಸರ್ಕಾರವು ರಚಿಸಿದೆ.
